Artykuł stanowi część raportu Rynek transportowy 2024/2025. Wnioski, prognozy, wyzwania. Potrzebujesz więcej informacji?
Rok 2024, a konkretnie 21 sierpnia 2024 miał być przełomowy w kontekście możliwości wykorzystania elektronicznego listu przewozowego (e-CMR) w całej Europie. Wszystko to za sprawą wejścia w życie unijnego rozporządzenia eFTI w sprawie elektronicznych informacji dotyczących transportu towarowego – Electronic Freight Transport Information. Ale na pełne wdrożenie nowej technologii musimy jeszcze poczekać.
W praktyce bowiem, od 21 sierpnia 2024 r. państwa członkowskie mają prowadzić działania, aby dostosować krajowe przepisy i systemy do wdrożenia i weryfikowania elektronicznej wersji listów przewozowych oraz innych dokumentów transportowych objętych rozporządzeniem. Dopiero prawie 3 lata później, czyli w 2027 r. (na ten moment Komisja Europejska wskazuje na I kwartał 2027 r.), przedstawiciele poszczególnych krajów UE muszą być gotowi do odbierania elektronicznej informacji na temat transportu towarowego. Wtedy to ma nastąpić pełna akceptacja elektronicznych dokumentów transportowych w całej Europie.
9 minut
To średni czas na obsługę zlecenia przewozowego z wykorzystaniem eCMR. Jak obliczyła SIRA Consulting Research dla duńskiego Ministerstwa Transportu, zastosowanie eCMR pozwala znacznie zaoszczędzić czas przy przygotowaniu listu, sprawdzeniu ładunku, potwierdzeniu dostawy i innych czynnościach administracyjnych związanych z wystawieniem dokumentacji przewozowej. Przy dokumentacji papierowej takie czynności administracyjne trwają 23 minuty.
Brakuje przepisów
Przesunęły się również terminy publikacji aktów delegowanych i wykonawczych związanych z rozporządzeniem eFTI. Do tej pory Komisja opublikowała 2 akty, które są dostępne na jej stronach. Jeden to tzw. akt wykonawczy, którego celem jest określenie jednolitych procedur, zasad oraz specyfikacji technicznych, które mają być przestrzegane przez właściwe organy krajów UE w celu uzyskania dostępu do informacji dotyczących transportu towarowego przez platformy eFTI. Drugi to tzw. akt delegowany, który ustanawia jednolity zbiór danych eFTI, umożliwiający automatyczną wymianę informacji.
Nie udało się natomiast opublikować dwóch kolejnych aktów: wykonawczego – związanego ze specyfikacjami dla platform i dostawców rozwiązań eFTI oraz delegowanego – ustanawiającego zasady certyfikowania platform i dostawców rozwiązań eFTI. Ich publikację przesunięto na połowę roku 2025.
Docelowy model przekazywania danych dotyczących transportu towarowego ma działać w oparciu o certyfikowane platformy, tzw. platformy eFTI, które mają być gwarantem bezpieczeństwa przechowywania danych i ich dostępności. Mówiąc prościej, jeśli firma będzie chciała korzystać z e-CMR, będzie musiała skorzystać z zewnętrznego certyfikowanego systemu dostawcy rozwiązań lub sama certyfikować swój system.
Platformy eFTI będą musiały mieć możliwość przekazywania danych do tzw. eFTI Gate’a (czyli do nadrzędnej, narodowej platformy, która ma powstać w każdym kraju członkowskim). Środowisko to będzie musiało być zatem w pełni interoperacyjne, dlatego ważne dla firm i dostawców rozwiązań będzie wykorzystanie standardowych formatów przekazywanych danych transportowych.
Można zostać przy papierze
Przypomnę dodatkowo, że to nie firmy, a przedstawiciele organów kontrolujących, będą musiały dostosować się do zapisów rozporządzenia eFTI. Jeśli firmy zdecydują się na kontynuowanie wykorzystywania papierowych dokumentów – zgodnie z rozporządzeniem, taką formę będą mogły utrzymać. Jeśli natomiast przejdą na elektroniczną formę, np. listu przewozowego, to podczas kontroli drogowej, kierowca na urządzeniu mobilnym będzie pokazywał wygenerowany kod QR z unikalnym numerem transportu. Numer ten będzie „kluczem” do odpowiednich danych w bazach dostawców rozwiązań, dzięki któremu zostaną udostępnione żądane informacje związane z danym transportem.
Zaznaczam, że rozporządzenie eFTI nie dotyczy tylko danych przekazywanych w ramach realizacji transportu drogowego. Rozporządzenie ma znacznie szerszy zakres i dotyczy również innych gałęzi transportu (poza transportem morskim, który podlega odrębnym regulacjom). Mówimy tu zatem o digitalizacji niemal całego transportu.
Obecnie około 99% dokumentów transportowych wykorzystywanych na terenie Europy ciągle przyjmuje postać papierową, z czego samych dokumentów CMR (listów przewozowych) generuje się rocznie mniej więcej 500 mln. Papierową postać mają również najczęściej dokumenty związane z przewożonym towarem, jak np. deklaracje celne czy certyfikaty ADR oraz inne dokumenty niezbędne kierowcy podczas transportu, jak karta kierowcy i dowód rejestracyjny pojazdu. Docelowo również i one mają podlegać digitalizacji w ramach rozporządzenia eFTI.
eCMR na razie regionalnie
Na ten moment w wielu krajach europejskich toczą się różne inicjatywy związane z digitalizacją dokumentów transportowych. Testowane są różne rozwiązania, które docelowo mają zbliżyć nas do docelowego modelu zgodnego z eFTI. Bardzo aktywni w tym zakresie są chociażby Belgowie, Niemcy, Włosi czy Hiszpanie. W Rumunii natomiast elektroniczny list przewozowy funkcjonuje już powszechnie od kilku lat. W Polsce również nie brakuje tego typu inicjatyw, które z jednej strony mają na celu odwrócenie sytuacji prawnej, a z drugiej przeprowadzanie pilotażowych wdrożeń.
Organizacja GS1 Polska jest mocno zaangażowana w prace na rzecz możliwości wykorzystywania elektronicznego listu przewozowego w Polsce i Europie. Prowadzimy zarówno działania zmierzające do wypracowania konkretnych propozycji nowelizacji obowiązujących przepisów prawa, które pozwolą na stosowanie elektronicznych listów przewozowych, jak i zachęcamy do pilotażowych wdrożeń. Chcemy, żeby jak najwięcej firm działających w Polsce było przygotowanych na nadchodzące zmiany i zaznajomionych z istotnymi zapisami rozporządzenia eFTI.
