Prezentowany tekst jest częścią artykułu eksperckiego zawartego w raporcie “Rynek transportowy w Polsce i Europie. Podsumowanie 2023. Prognozy 2024“.
UK włączyła kontrolę produktów spożywczych.
Wielka Brytania już kilkukrotnie odsuwała w czasie certyfikację importowanej z UE żywności. Teraz jednak padły konkretne daty: od 31 stycznia 2024 r. przywóz niektórych schłodzonych mięs mielonych i schłodzonych wyrobów mięsnych z UE, innych krajów EOG (Islandii, Liechtensteinu i Norwegii) oraz Wysp Owczych, Grenlandii i Szwajcarii do Wielkiej Brytanii może być kontynuowany, pod warunkiem spełnienia określonych wymogów. Chodzi o posiadanie odpowiednich certyfikatów, tzw. Export Health Certificate (EHC).
Certyfikacja to pierwszy krok, kolejnym mają być fizyczne kontrole importowanej do Wielkiej Brytanii żywności, a to wiąże się z dodatkowym czasem, jaki trzeba będzie spędzić na granicy. DEFRA, czyli brytyjski Departament ds. Środowiska, Żywności, Spraw Wiejskich zapowiedział serię sesji szkoleniowych, aby przygotować handlowców do certyfikacji i kontroli granicznych. Firmy transportowe muszą liczyć się też dodatkowymi kosztami, bo sprostać nowym regulacjom i wymogom.
Zmiany, które dotknęły przewoźników od 31 stycznia 2024 r., uzupełnią obowiązujące już przepisy. Obecnie przy imporcie produktów pochodzenia zwierzęcego objętych środkami bezpieczeństwa jest wymagane świadectwo weterynaryjne. Importer jest też zobowiązany do wcześniejszego zgłaszania przewozu ładunków za pomocą systemu IPAFFS oraz do przekazania eksporterowi numeru wygenerowanego przez ten system.
Zgłoszeniu podlegają m.in. żywe zwierzęta, produkty pochodzenia zwierzęcego, produkty uboczne pochodzenia zwierzęcego, ale też złożone produkty spożywcze, rośliny i produkty roślinne. Brexit skomplikował procedury przewozu towarów, dlatego na bieżąco należy śledzić wszelkie zmiany w brytyjskim prawie, które mają wpływ na przewoźników z UE, w tym z Polski.
Aktualizacja AES+ (Automated Export System)
Zgodnie z informacją przekazaną przez MF Polska podjęła decyzję o przesunięciu wdrożenia nowego systemu AES PLUS na 1 maja 2024 roku. Dla przedsiębiorców dokonujących zgłoszeń celnych w procedurze wywozu w schemacie międzynarodowym (tj. gdy urząd celny wyjścia, czyli przedstawienia zgłoszenia wywozowego i rozpoczęcia transportu jest w Polsce, a urząd celny wyprowadzenia, czyli opuszczenia Unii Europejskiej – w innym kraju, poza Polską) będą musieli obowiązkowo korzystać z nowego oprogramowania AES/ECS2 PLUS. W przeciwieństwie do zgłoszeń wywozowych realizowanych w pełni na terenie Polski, tj., gdy urząd wywozu i deklarowany urząd wyprowadzenia znajduje się w Polsce, będą mogły być nadal dokonywane w systemie AES do 21 grudnia 2024 r.
Ministerstwo Finansów ma jednak na celu analizę odpraw wskazanych jako krajowe i realizowanych za pomocą systemu AES i może nastąpić przyspieszenie wejścia nowego systemu AES PLUS przed wskazaną datą. Od 1 grudnia br. nie będą wydawane pozwolenia na zastosowanie uproszczeń podczas realizacji procedury wywozu. Szansą na sprawną obsługę ładunków jest całodobowa praca oddziałów celnych, uzależniona od zwiększenia obsady kadrowej.
Aktualizacja NCTS faza 5 (New Computerised Transit System Phase 5)
W 2023 roku miała zostać wdrożona w Polsce kolejna faza NCTS, faza 5. Ostatecznie wdrożenie systemu zostało przesunięte na czerwiec 2024 roku. Oznacza to, iż wszystkie nowe zgłoszenia tranzytowe dotyczące przemieszczania ładunków po wskazanej dacie muszą zostać złożone w systemie NCTS5.
Każde państwo członkowskie realizuje politykę w zakresie fazy przejściowej we własnym zakresie, co w praktyce oznacza także, że ogłasza inne terminy wprowadzenia NCTS faza 5. Aby zapewnić możliwość dalszego przemieszczania towarów do i z tych krajów, których NCTS nie komunikuje w sposób informatyczny, utworzona została usługa tłumaczeniowo-komunikacyjna między NCTS4 i NCTS5. Dzięki niej użytkownicy mogą stosować procedury tranzytowe bez większych utrudnień.
Zgodnie z systemem NCTS5 zmianie ulegają zasady dokonywania przeładunków w tranzycie w ramach udzielonych już podmiotom pozwoleń na uproszczenia w zakresie tzw. upoważnionych nadawców. Dotknie to przede wszystkim przedsiębiorców, którzy dokonują przeładunków w tranzycie. Posiadacz pozwolenia będzie miał obowiązek każdorazowego przekazywania informacji o fakcie przeładunku do oddziału celnego właściwego dla miejsca przeładunku. Informacja ta powinna zostać przekazana z wyprzedzeniem do właściwego oddziału celnego.
Obowiązkowe dane, które powinny zostać przekazane, to:
- ✅ dane osoby przekazującej informację, w tym jej dane kontaktowe,
- ✅ numer pozwolenia na uproszczenia w tranzycie,
- ✅ numer MRN operacji tranzytowej, której przeładunek dotyczy,
- ✅ opis zdarzenia, w tym przyczynę przeładunku,
- ✅ adres lokalizacji miejsca przeładunku (ulica i numer, miasto, kod pocztowy) – miejsca określonego w pozwoleniu,
- ✅ czy występują kontenery (numery kontenerów),
- ✅ czy występują zamknięcia (numery zamknięć),
- ✅ rodzaje środka transportu podlegającego przeładunkowi (ciągnik, naczepa, przyczepa),
- ✅ znaki i przynależność państwowa nowego środka transportu (numery rejestracyjne ciągnika, naczepy, przyczepy).
Przeładunki bardzo często odbywają się w weekendy, a także inne dni wolne od pracy, włączając w to godzinny nocne, dlatego obowiązek każdorazowego informowania z odpowiednim wyprzedzeniem właściwego oddziału celnego o detalach dotyczących przeładunku może okazać się niemożliwy do spełnienia. Jest to spore utrudnienie dla operatorów logistycznych, a zarazem krok w tył w stosunku do ułatwień, które były stosowane przez ostatnie lata.
Wprowadzenie ICS2 (Import Control System)
Import Control System (ICS2) to system wprowadzany w ramach programów wdrażania Unijnego Kodeksu Celnego służący do przekazywania informacji o ładunku z wyprzedzeniem (ENS – entry summary declaration, PDS – przywozowa deklaracja skrócona). Zgodnie z nim wszystkie towary przychodzące z krajów trzecich zgłaszane są do granicznych organów celnych celem określenia ryzyk z tytułu ich wprowadzenia na rynek Unii Europejskiej.
Zdecentralizowany system ICS1 ma zostać zastąpiony nowym systemem ICS2 działającym w modelu „jednego okna odstępu” (single access point). W nowym systemie wymagane będzie przedstawienie danych takich jak:
- ✅ konosament armatorski / przewoźnika (MBL),
- ✅ wszystkie podległe danemu środkowi transportu konosamenty operatora logistycznego,
- ✅ czyli tzw. konosamenty spedytorskie (HBL),
- ✅ kupujący, sprzedający i inne strony transakcji,
- ✅ numer EORI EU importera,
- ✅ sześciocyfrowy kod HS towaru.
Jednocześnie ICS2 określa rozszerzony zakres odpowiedzialności przewoźnika lub armatora z tytułu wprowadzenia towaru na obszar celny Unii Europejskiej. Jako strony odpowiedzialne za tę operację jasno określone są także wszystkie strony wystawiające konosamenty spedytorskie, importerzy z terenu Unii Europejskiej, operatorzy pocztowi, kurierzy, a także operatorzy transportu kombinowanego typu Ro-Ro.
Nieprzygotowanie się pod kątem operacyjnym lub technicznym do nowej, rozszerzonej fazy systemu ICS2 może spowodować zatrzymanie towarów na granicy Unii Europejskiej lub zablokowanie możliwości zgłoszenia towaru do procedury celnej przez funkcjonariuszy organów celno-skarbowych towarów posiadających podwyższone algorytmy z zakresu ryzyk celnych.
Nieprawidłowo złożone lub niepełne przywozowe deklaracje skrócone (ENS) będą odrzucane lub będą podlegały dodatkowej interwencji ze strony organów celno-skarbowych, skutkującej zastosowaniem ewentualnych sankcji krajowych lub kar finansowych z tytułu niezgodności. Od października 2023 r. rozpoczęła się faza pełnego przejścia na ICS2 w transporcie lotniczym. Z kolei od 01.12.2023 – faza testów zgodności dla transportu morskiego, żeglugi śródlądowej, transportu drogowego oraz kolejowego.
Kolejnymi etapami wdrażania systemu w kolejności chronologicznej są:
- 👉 Ograniczenia wjazdu
- Strefy Czystego Transportu wprowadzają ograniczenia wjazdu dla pojazdów o wysokich emisjach spalin. Przykładowe propozycje wymaganego poziomu norm:
- Warszawa
- 🚚 pojazdy benzynowe EURO2
- 🚛 diesel EURO 4
- Kraków
- 🚚 pojazdy benzynowe EURO 1
- 🚛 diesel EURO 2
- Wrocław (prawdopodobnie)
- 🚚 pojazdy benzynowe EURO 3
- 🚛 diesel EURO 4
- 👉 Mandaty
- Kierowcy mogą być ukarani mandatem do 500 zł za złamanie zakazu wjazdu do strefy czystego transportu.
- 👉 Wzrost kosztów operacyjnych
- Przewoźnicy, których pojazdy nie spełniają określonych norm emisji, mogą mieć utrudniony dostęp do tych obszarów. Choć większość polskich firm transportowych posiada bardzo nowoczesną flotę, nadal jest część przedsiębiorców, którzy dopiero rozważają zakup nowych, bardziej ekologicznych samochodów.
- Rozwiązaniem jest też reorganizacja trasy i harmonogramu dostaw. W skrajnym przypadku transport może odbywać się do punktu poza wyznaczoną strefą, a następnie przeładowywany. Wymaga to jednak przeformatowania sposobu pracy operacyjnej i ostatecznie również wpłynie na koszty prowadzenia działalności.
Nowy Unijny Kodeks celny
W maju 2023 r. Komisja Europejska przedstawiła projekt reformy Unii Celnej UE, a we wrześniu rozpoczął się proces legislacyjny w Radzie UE. Wśród głównych jej założeń są rozwiązania, które ułatwią funkcjonowanie firmom z branży TSL, ponieważ mają ograniczyć skomplikowane procedury celne, a jednocześnie usprawnić import towarów.
Jedną z najszerzej komentowanych zmian jest wdrożenie programu „Trust & Check”. Ma być to ulepszona i rozszerzona wersja statusu AEO, dzięki której zyskają przedsiębiorcy, którzy otrzymają ten status. Będą mogli wprowadzać swoje towary do obrotu w UE bez aktywnej interwencji celnej czy opłacać okresowo cło. Planowane jest też zniesienie zwolnienia celnego dla towarów o wartości poniżej 150 euro. Ma to zapobiec zaniżaniu wartości towarów przywożonych do UE.
Pracę przedsiębiorstwom ma też ułatwić nowe unijne centrum danych celnych (ang. Customs Data Hub), czyli scentralizowane miejsce informacji celnej. To właśnie tam, w oparciu o systemy sztucznej inteligencji, będą gromadzone i analizowane dane, by zapobiegać błędom, nadużyciom czy zagrożeniom związanym z procesami celnymi.
Utworzenie wspólnego systemu do obsługi celnej spowoduje, że przy przesyłaniu informacji celnych organizacje będą wchodziły w interakcje tylko z jednym portalem i będą przesyłać dane tylko raz dla wielu przesyłek. Teraz proces ten jest o wiele bardziej skomplikowany – importerzy działają w oparciu o krajowe organy celne i ponad 100 oddzielnych systemów informatycznych.
Obecnie firmy z branży TSL stoją przed szeregiem wyzwań związanych z importem przesyłek. Uproszczenie procedur, cyfryzacja, wdrożenie nowych programów mają wzmocnić bezpieczeństwo procesów celnych, a jednocześnie ułatwić przepływ towarów. Oczywiście reforma będzie rozłożona w czasie, należy się jednak już teraz do niej odpowiednio przygotować.
Unia Europejska przedstawiła szczegółowy harmonogram wdrożenia reformy. 1 stycznia 2028 r. ma zacząć działać Urząd UE ds. Celnych, a unijne centrum danych celnych wejdzie w pierwszą fazę operacyjną. W drugim etapie nastąpi migracja celnych systemów informatycznych już scentralizowanych, a następnie pozostałych krajowych systemów informatycznych. Przedsiębiorcy będą mogli zacząć korzystać z unijnego centrum danych celnych od 1 stycznia 2032 r., a stanie się to obligatoryjne od 1 stycznia 2038 r.
Komisja Europejska zapewnia, że wprowadzone zmiany ograniczą uciążliwość procedur celnych, dzięki zamianie tradycyjnych zgłoszeń na inteligentne rozwiązania, oparte na analizie danych. KE szacuje, że reforma, tylko w zakresie systemu handlu elektronicznego, przyniesie dodatkowe dochody z tytułu należności celno-podatkowych w wysokości 1 mln euro rocznie. Z kolei unijne centrum danych celnych z czasem ma zastąpić istniejącą celną infrastrukturę informatyczną UE, oszczędzając do 2 mld euro rocznie na kosztach operacyjnych.
