W ostatnich latach wprowadzono wiele rozwiązań prawnych, które mają na celu walkę ze zmianami klimatu. Jednym z nich jest CBAM. Mechanizm ten dotyczy określonych grup produktów wprowadzanych na unijny rynek. Sprawdź, czym jest CBAM i w jaki sposób może wpływać na transport międzynarodowy.
Na czym polega CBAM?
CBAM stanowi jeden z elementów pakietu legislacyjnego Fit for 55, który został wprowadzony przez Unię Europejską w celu zmniejszenie emisji gazów cieplarnianych. Skrót CBAM pochodzi od angielskiego wyrażenia Carbon Border Adjustment Mechanism, a rozwiązanie to ma na celu wyrównanie cen towarów importowanych spoza Unii Europejskiej z uwzględnieniem emisji CO2 wytworzonej w kraju wyprodukowania.
Jednym z głównych założeń CBAM jest zapobieganie „ucieczce” emisji CO2 poza terytorium UE. Podmioty, które importują niektóre towary z krajów trzecich, o łagodnej polityce klimatycznej, zobowiązane są do zapłaty określonej kwoty od każdej tony dwutlenku węgla wyemitowanej podczas produkcji. Jednocześnie CBAM ma stopniowo zastępować bezpłatne przydziały uprawnień do emisji w ramach unijnego systemu handlu uprawnieniami (ETS), wspierając tym samym proces dekarbonizacji europejskiego przemysłu.
Od kiedy wprowadzono CBAM? Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2023/956 datowane jest na 10 maja 2023 roku. Wprowadzenie postanowień tego aktu prawnego zostało rozłożone na dwie fazy:
- Przejściowa – od 1 października 2023 do końca 2025 roku. W tej fazie podmioty zobowiązane są do składania kwartalnych sprawozdań bez obowiązku wnoszenia opłat z tytułu emisji CO2 importowanych towarów.
- Docelowa – od 1 stycznia 2026 roku obowiązkowe będzie nie tylko raportowanie, lecz także wnoszenie stosownych opłat.
Podstawą rozliczenia emisji CO2 dla importowanych produktów jest certyfikat CBAM. Według aktualny ustaleń jego cena będzie ustalana w zależności od tygodniowej średniej ceny aukcyjnej uprawnień EU ETS wyrażonej w walucie euro za tonę wyemitowanego CO2. Model płatniczy ma za zadanie wyrównywanie cen importowanego dwutlenku węgla do stawek obowiązujących na terenie UE.
Kogo dotyczy CBAM?
Tylko określone podmioty gospodarcze podlegają pod CBAM. Kogo dotyczy obowiązek raportowania, a w przyszłości także wnoszenia opłat? Zobowiązane do uczestnictwa w systemie CBAM są wszystkie przedsiębiorstwa importujące określone towary spoza Unii Europejskiej. Według najnowszych ustaleń z lutego 2025 roku przewiduje się jednak uproszczenia systemu CBAM. Raportowanie i wnoszenie opłat będzie obowiązywało tylko przedsiębiorstwa, które rocznie importują ponad 50 ton towarów objętych systemem.
Szczególnie istotne w tym kontekście jest to, że raportowanie i naliczanie opłat związanych z emisją CO₂ w systemie CBAM opiera się na danych przekazywanych przez producentów wybranych towarów spoza UE, co wiąże się z nowymi obowiązkami formalnymi zarówno dla producentów, jak i importerów. Warto podkreślić, że pełna odpowiedzialność za rzetelność i zgodność przekazywanych danych spoczywa wyłącznie na importerach objętych systemem CBAM. Transport towarów z kraju produkcji do Unii Europejskiej nie jest uwzględniany jako dodatkowe źródło emisji CO₂ w ramach rozliczeń.
Przeczytaj także:
Jakie towary podlegają CBAM?
Pod rozporządzenie dotyczące CBAM podlegają określone grupy towarów produkowanych poza UE. Należą do nich:
- Cement – np. cement glinowy i klinkier cementowy.
- Energia elektryczna.
- Nawozy – m.in. azotany potasu, amoniak i kwas azotowy.
- Żeliwo i stal – np. aglomerowane rudy i koncentraty żelaz, rury i przewody rurowe wykonane z żeliwa oraz stali, a także śrubki, wkręty podkładki, haki itp.
- Aluminium – m.in. proszki i płatki aluminiowe, drut i rury.
- Chemikalia – wodór.
Powyżej wymieniono jedynie przykładowe towary podlegające pod CBAM. Dokładna lista produktów wraz z kodami CN dostępna jest np. w Rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2023/956.
Przeczytaj także:
CBAM a koszty transport
Z początkiem 2026 roku rozpocznie się docelowa faza CBAM. Co to może oznaczać dla branży transportowej? Trudno jednoznacznie odpowiedzieć na to pytanie, ponieważ do końca 2025 roku importerzy nie muszą ponosić opłat z tytułu emisji dwutlenku towarów podlegających pod CBAM. Transport zmiany prawdopodobnie odczuje dopiero po wejściu w życie docelowej fazy systemu, choć zmiany będą dotyczyć raczej wolumenu frachtów, a nie samych kosztów transportu.
Niewykluczone, że po 1 stycznia 2026 roku część firm zdecyduje się na zmianę dostawców, co wpłynie na zlecenia transportowe realizowane dla importerów objętych systemem CBAM. Wzrost cen spowodowany dodatkowymi opłatami może przełożyć się na mniejsze zapotrzebowanie na transport tych towarów. Dodatkowym wyzwaniem będzie brak współpracy niektórych producentów spoza UE w zakresie dostarczania wiarygodnej dokumentacji niezbędnej do raportowania w ramach CBAM. Transport i jego operatorzy mogą w konsekwencji obserwować czasowe zmniejszenie liczby frachtów od konkretnych kontrahentów. Jednocześnie ograniczenie zleceń od jednej firmy może oznaczać pojawienie się nowych możliwości u innych partnerów biznesowych. W efekcie zmiany wynikające z wprowadzenia CBAM nie muszą być jednoznacznie negatywne – dla wielu firm mogą stać się szansą do rozwoju.
Szukasz pewnego źródła frachtów dla Twojej floty? Giełda transportowa Trans.eu zapewnia dostęp do tysięcy frachtów na niemal każdy rodzaj zabudowy ciężarowej.
